Sau một thời gian dài được kiểm soát thì hiện nay bệnh Dịch tả lợn Châu Phi đã tái phát tại một số địa phương trên địa bàn huyện Triệu Phong, thị xã Quảng Trị và đang có nguy cơ lây lan trên diện rộng. Để chủ động trong công tác phòng, chống bệnh Dịch tả lợn Châu Phi, chúng tôi xin hướng dẫn bà con chăn nuôi các biện pháp phòng, chống dịch bệnh sau:
1. Thông tin về bệnh Dịch tả lợn Châu Phi
Bệnh Dịch tả lợn Châu Phi là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do vi rút gây ra, bệnh lây lan rất nhanh, xảy ra ở mọi lứa tuổi và mọi loại lợn. Bệnh gây thiệt hại nghiêm trọng về kinh tế với tỷ lệ lợn chết lên đến 100%.
Vi rút gây bệnh Dịch tả lợn Châu Phi có sức đề kháng cao trong môi trường. Lợn khỏi bệnh có khả năng mang vi rút trong thời gian dài; có thể trở thành vật chủ mang trùng suốt đời, do vậy nếu để xảy ra bệnh sẽ rất khó để loại trừ được mầm bệnh.
Vi rút Dịch tả lợn Châu Phi lây nhiễm qua đường hô hấp và tiêu hóa, thông qua sự tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với các vật thể nhiễm vi rút như: chuồng trại, phương tiện vận chuyển, dụng cụ, đồ dùng, quần áo và ăn thức ăn thừa chứa thịt lợn nhiễm bệnh hoặc qua chó, mèo, chim chuột,… nhiễm mầm bệnh.
Bệnh Dịch tả lợn Châu Phi có biểu hiện lâm sàng và bệnh tích tương tự như bệnh Dịch tả lợn cổ điển và thường ghép với một số bệnh thường xảy ra như: bệnh Dịch tả lợn cổ điển, bệnh Tai xanh, bệnh Tụ huyết trùng, bệnh Phó thương hàn, bệnh Đóng dấu lợn,… do đó cần phải lấy mẫu và chẩn đoán trong phòng thí nghiệm mới xác định được bệnh.
Mặc dù, vắc xin NAVET - ASFVAC của Công ty cổ phần thuốc thú y Trung ương NAVETCO và vắc xin AVAC - ASF LIVE của Công ty cổ phần AVAC Việt Nam đã được cấp Giấy chứng nhận lưu hành sử dụng để phòng bệnh Dịch tả lợn Châu Phi nhưng tại Quảng Trị vẫn chưa được sử dụng. Vì vậy, giải pháp chính hiện nay vẫn là phòng bệnh, phát hiện và xử lý triệt để ổ dịch ngay từ khi mới xuất hiện ở phạm vi nhỏ chưa lây lan; kiểm soát chặt chẽ việc vận chuyển lợn và thực hiện tốt kỹ thuật chăn nuôi an toàn sinh học là các biện pháp chính để phòng, chống bệnh Dịch tả lợn Châu Phi.
2. Triệu chứng của lợn khi mắc bệnh Dịch tả lợn Châu Phi
Bệnh Dịch tả lợn Châu Phi có biểu hiện triệu chứng lâm sàng khác nhau tùy thuộc vào độc lực vi rút, số lượng vi rút xâm nhập và đường xâm nhập vào cơ thể lợn. Triệu chứng thường gặp là lợn sốt cao (40 - 42ºC), giảm bạch cầu, xuất huyết ngoài da (đặc biệt da vùng tai và hông), tỷ lệ chết rất cao. Lợn bệnh thường có biểu hiện ở các thể bệnh như sau:
a) Thể quá cấp tính: do vi rút có độc lực cao gây ra, lợn sẽ chết nhanh, không biểu hiện triệu chứng hoặc lợn sẽ nằm và sốt cao trước khi chết.
b) Thể cấp tính: do vi rút có độc lực cao gây ra
Lợn sốt cao (40,5 - 42ºC). Trong 2 - 3 ngày đầu tiên, giảm bạch cầu và giảm tiểu câu. Lợn không ăn, lười vận động, ủ rũ, nằm chồng đống, lợn thích nằm ở chỗ có bóng râm hoặc gần nước.
Lợn có biểu hiện đau vùng bụng, lưng cong, di chuyển bất thường, một số vùng da trắng chuyển sang màu đỏ, đặc biệt là ở vành tai, đuôi, cẳng chân, da phần dưới vùng ngực và bụng có thể xuất hiện màu sẫm xanh tím.
Trong 1 - 2 ngày trước khi con vật chết, có triệu chứng thần kinh, di chuyển không vững, thở gấp, khó thở hoặc có bọt lẫn ở mũi, viêm mắt, nôn mửa, tiêu chảy đôi khi lẫn máu hoặc có thể táo bón, phân cứng đóng viên có kích thước nhỏ, có chất nhầy và máu.
Lợn sẽ chết trong vòng 6 - 13 ngày hoặc có thể kéo dài hơn 20 ngày.
Lợn mang thai có thể sảy ở mọi giai đoạn.
Tỷ lệ chết cao lên tới 100%.
Lợn khỏi bệnh hoặc nhiễm vi rút thể mãn tính thường không có triệu chứng, nhưng chúng sẽ là vật chủ mang vi rút Dịch tả lợn Châu Phi suốt đời.
c) Thể á cấp tính: do vi rút có độc tính trung bình gây ra.
Lợn biểu hiện triệu chứng không nghiêm trọng. Lợn sốt nhẹ hoặc sốt lúc tăng lúc giảm, giảm ăn, sụt cân, ủ rũ, viêm toàn bộ phổi nên khó thở, ho có đờm, phổi có thể bội nhiễm vi khuẩn kế phát, viêm khớp, vận động khó khăn.
Bệnh kéo dài từ 5 đến 30 ngày, nếu máu ứ trong tim (cấp tính hoặc suy tim) thì lợn có thể chết, lợn mang thai sẽ sảy thai; lợn chết trong vòng 15 - 45 ngày, tỷ lệ chết khoảng 30 - 70%. Lợn có thể khỏi hoặc bị nhiễm bệnh mãn tính.
d) Thể mãn tính: gây ra bởi vi rút có độc tính trung bình hoặc thấp.
Lợn có nhiều triệu chứng khác nhau, như giảm cân, sốt không ổn định, có triệu chứng hô hấp, hoại tử da, hoặc viêm loét da mãn tính, viêm khớp, viêm cơ tim, viêm phổi dính sườn, viêm các khớp khác nhau trong giai đoạn phát triển.
Triệu chứng kéo dài 2 - 15 tháng, có tỷ lệ chết thấp, lợn khỏi bệnh sẽ trở thành dạng mãn tính.
3. Phòng, chống bệnh Dịch tả lợn Châu Phi
Một là, chuồng trại phải có hàng rào, ranh giới cách ly với bên ngoài; Có biện pháp diệt côn trùng và các loài gặm nhấm; không cho chó, mèo, chim, chuột, ruồi muỗi, ve bét,… xâm nhập vào trại (có thể dùng lưới chống côn trùng bao phủ toàn bộ chuồng trại).
Lối ra vào trại phải có hố luôn có chứa các chất sát trùng; có khu vực nuôi cách ly lợn trước khi cho nhập đàn và khu nuôi cách ly lợn mắc bệnh. Không được nuôi thả rông, chuồng nuôi phải được che chắn, nền chuồng phải cao ráo, sạch sẽ.
Hạn chế thương lái và khách tham quan ra vào khu vực chăn nuôi. Trong trường hợp phải đi vào chuồng nuôi cần phải thay trang phục và mang ủng hoặc giày dép của trại; Đồng thời, thực hiện tiêu độc khử trùng cho người, dụng cụ chăn nuôi và toàn bộ phương tiện khi ra vào trại.
Hai là, phải tăng cường chăm sóc, cung cấp thức ăn có đầy đủ các chất dinh dưỡng để tăng sức đề kháng cho đàn lợn. Thực hiện tiêm phòng đầy đủ các loại vắc xin phòng các bệnh cho lợn như: Dịch tả lợn cổ điển, tai xanh, lở mồm long móng, tụ huyết trùng, đóng dấu lợn,… theo khuyến cáo của cơ quan thú y.
Ba là, hàng ngày phải thực hiện vệ sinh cơ giới và tiêu độc khử trùng chuồng trại ít nhất là 01 lần/ngày khi địa phương có dịch và 2-3 lần/tuần khi các xã liền lề có dịch bằng các chất sát trùng như: Vôi, Benkocid, Iodine, BKA, Xút,… nồng độ thuốc sát trùng pha theo hướng dẫn của nhà sản xuất.
Bốn là, con giống đưa vào chăn nuôi phải mạnh khỏe, có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng. Khi nhập lợn về nuôi phải khai báo với chính quyền địa phương và khi xuất bán phải khai báo kiểm dịch với cơ quan thú y.
Trong khi tình hình dịch bệnh chưa ổn định thì hạn chế nhập mới lợn về nuôi nhất là từ khu vực đang có dịch. Trong trường hợp cần thiết thì chỉ nên nhập lợn từ các trại chăn nuôi có Giấy chứng nhận an toàn dịch bệnh, có giấy xét nghiệm âm tính với vi rút Dịch tả lợn Châu Phi còn hiệu lực và có giấy chứng nhận kiểm dịch của cơ quan thú y và phải thực hiện các bước tái đàn theo hướng dẫn tại điểm b, phần lưu ý.
Năm là, chỉ nên sử dụng các sản phẩm thịt lợn đã được cơ quan thú y kiểm dịch. Không mua và sử dụng các sản phẩm thịt lợn không rõ nguồn gốc và không chế biến gần khu vực chăn nuôi.
Thức ăn cho lợn phải có nguồn gốc rõ ràng, đạt tiêu chuẩn theo quy định; hạn chế tối đa việc sử dụng thức ăn thừa, tái chế từ các nhà hàng, khách sạn, khu công nghiệp. Trường hợp sử dụng thức ăn thừa phải xử lý nhiệt để diệt được mầm bệnh trong thức ăn; đồng thời vệ sinh, sát trùng dụng cụ chứa đựng thức ăn trước và sau khi đưa vào khu vực chăn nuôi.
Sáu là, khi phát hiện đàn lợn có những biểu hiện sốt cao, bỏ ăn hàng loạt, chết, ... hoặc lợn có các triệu chứng điển hình của bệnh Dịch tả lợn Châu Phi như đã nêu ở trên thì phải nhanh chóng báo cho nhân viên thú y, chính quyền địa phương và Trạm Chăn nuôi và Thú y để có biện pháp xử lý; ngừng xuất lợn giống và kiểm soát chặt việc xuất sản phẩm, vật tư trong khu chăn nuôi lợn ra ngoài theo quy định. Đồng thời, thực hiện tốt “5 không” đó là:
1. Không giấu dịch.
2. Không mua bán, vận chuyển lợn bệnh, lợn chết.
3. Không giết mổ, tiêu thụ thịt lợn bệnh, lợn chết.
4. Không vứt lợn bệnh chết ra môi trường.
5. Không sử dụng thức ăn dư thừa chưa qua xử lý nhiệt cho lợn ăn.
* Lưu ý:
a) Khi xảy ra dịch tại ô chuồng hay cả chuồng cần tiêu độc, khử trùng tại chỗ, như sau:
- Cần che bạt, bao vây kín ô chuồng hoặc cả chuồng, với lợn nuôi con loại ngay nái và toàn bộ lợn con, đối với các loại lợn khác loại toàn bộ ô chuồng hoặc cả chuồng nếu dịch xảy ra cả chuồng hoăc cả ô chuồng.
- Lợn bị bệnh phải tiêu hủy theo hướng dẫn của cơ quan thú y. Lập hồ sơ tiêu hủy theo quy định để được nhà nước hỗ trợ khi có chính sách.
- Không rửa ngay ô chuồng hoặc chuồng lợn bị bệnh, tiến hành che bạt, bao vây kín, phun chất sát trùng đẫm gấp 2 lần bình thường liên tục 3-4 ngày, sau đó rửa lại bằng nước sạch, tránh làm bắn nước sang ô chuồng hoặc chuồng kế bên, tiếp tục phun sát trùng 2-3 ngày.
- Bao bì, dụng cụ đựng thức ăn của đàn lợn bị dịch bệnh phải được tiêu độc, khử trùng thật kỹ.
b) Sau khi dịch bệnh được kiểm soát, hộ chăn nuôi nào có nhu cầu tái đàn lợn thì thực hiện trình tự theo các bước như sau:
- Nuôi chỉ báo với số lượng hợp lý, phù hợp với công suất nuôi của cơ sở để bảo đảm không có dịch bệnh tái phát trong khoảng thời gian ít nhất 21 ngày.
- Hằng ngày theo dõi, giám sát chặt chẽ số lợn nuôi chỉ báo trong thời gian ít nhất 21 ngày; trường hợp cần thiết lấy mẫu xét nghiệm phát hiện mầm bệnh Dịch tả lợn Châu Phi (chủ cơ sở có thể tự lấy mẫu dưới sự giám sát của cán bộ thú y). Trường hợp nghi lợn bị bệnh, phải khai báo ngay cho chính quyền, cơ quan thú y và áp dụng các biện pháp phòng, chống dịch bệnh theo quy định.
- Sau khi nuôi chỉ báo ít nhất 21 ngày, nếu lợn không có biểu hiện bệnh hoặc mẫu xét nghiệm cho kết quả âm tính với bệnh Dịch tả lợn Châu Phi (áp dụng đối với trường hợp lấy mẫu xét nghiệm), thực hiện nuôi tái đàn thận trọng và có thể nuôi đạt 100% quy mô chăn nuôi của cơ sở.
Đào Văn An
Chi cục Chăn nuôi và Thú y Quảng Trị
