HƯỚNG DẪN BIỆN PHÁP QUẢN LÝ BỆNH KHẢM LÁ  VIRUS  HẠI SẮN

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG TRỊ

1. Nguyên nhân gây bệnh

Bệnh khảm lá sắn do virus có tên khoa học là Sri Lanka Cassava Mosaic Virus gây ra.

2. Môi giới truyền bệnh

Bọ phấn trắng (Bemisia tabaci Genn.), thuộc Họ Aleyrodidae, Bộ Cánh đều (Homoptera). Bọ phấn trắng gây hại trên nhiều loại cây trồng như cây thuốc lá, bông, cà chua, cà pháo, cà bát, bầu bí, khoai tây, ớt, …

Bọ phấn trắng trưởng thành rất nhỏ, chỉ dài 0,75-1,4 mm, sải cánh dài 1,1-2 mm. Hai đôi cánh trước và sau dài bằng nhau. Toàn thân và cánh được phủ bởi một lớp phấn màu trắng. Mắt kép có một rãnh ngang chia thành hai phần gần giống hình số tám. Râu đầu có sáu đốt, chân dài và mảnh, bụng có chín đốt.

Ấu trùng màu vàng nhạt, khi mới nở có chân, bò dưới mặt lá, rồi ở cố định một chỗ dưới mặt lá. Sau khi lột xác chuyển sang tuổi 2 thì sâu non không còn chân, có thể nhìn rõ mắt kép và râu đầu.

Cả ấu trùng và thành trùng đều chích hút nhựa cây làm chết mô lá và tiết nước bọt làm lan truyền mầm bệnh đặc biệt là virus gây bệnh khảm lá sắn.

3. Triệu chứng và tác hại của bệnh khảm lá sắn

Triệu chứng đặc trưng dễ nhận biết của bệnh khảm lá sắn là khảm vàng loang lỗ trên lá. Mức độ hại nhẹ là không bị biến dạng hoặc biến dạng nhẹ, mức độ hại nặng làm cho lá sắn xoăn, cong queo, nhăn nhúm.

Hom giống lấy từ cây sắn bị bệnh khi mọc mầm sẽ biểu hiện bệnh ngay, khi cây sắn giai đoạn cây con bị nhiễm virus làm giảm năng suất, chất lượng rất lớn; cây sắn đã lớn mới nhiễm virus vẫn biểu hiện bệnh nhưng nhẹ hơn, làm năng suất, chất lượng giảm.

Triệu chứng bệnh xuất hiện ở tất cả các giai đoạn sinh trưởng của cây sắn.

4. Cơ chế lan truyền bệnh

Virus Sri Lanka Cassava Mosaic Virus (SLCMV) lan truyền qua 2 con đường:

- Qua hom giống: Virus SLCMV tồn tại trong thân, lá, củ sắn nên khi lấy thân sắn làm giống cho vụ sau thì virus sẽ tiếp tục nhân lên trong hom giống và làm xoăn lá ngay khi cây vừa mọc mầm. Củ sắn còn sót lại trên ruộng nhiễm virus thì khi mọc mầm cũng bị xoăn lá và là nguồn bệnh nguy hiểm trên đồng ruộng.

- Qua môi giới truyền bệnh: Virus SLCMV lan truyền qua bọ phấn trắng (Bemisia tabaci), bọ phấn trắng chích hút trên cây sắn bị bệnh sẽ hút cả virus vào cơ thể, khi chính hút trên cây khỏe sẽ truyền virus SLCMV sang làm cây bị bệnh.

Thông qua 2 cơ chế lan truyền trên, nếu không phòng trừ, tiêu hủy bệnh khảm lá sắn lây lan rất nhanh, nguy cơ gây hại nghiêm trọng các vùng trồng sắn.

5. Biện pháp phòng trừ

a. Biện pháp phòng bệnh

- Biện pháp Kiểm dịch thực vật: Không cho phép nhập khẩu vật liệu sắn làm giống từ Campuchia, Lào vào địa bàn; không vận chuyển thân, lá sắn ra khỏi nơi nhiễm bệnh; kiểm soát chặt chẽ việc vận chuyển thân, lá sắn trên địa bàn tỉnh cũng như vận chuyển từ tỉnh khác đến.

- Biện pháp canh tác:

+ Chọn giống gieo trồng: Khuyến cáo người dân sử dụng các giống sắn mới có tiềm năng năng suất và có khả năng kháng bệnh khảm lá như: HN1, HN3, HN5... hạn chế trồng các giống nhiễm bệnh. Trường hợp sử dụng giống KM94 thì chỉ chọn những cây khỏe ở vùng không bị bệnh để làm giống. Tuyệt đối không được để giống từ những khu vực nhiễm bệnh cho vụ sau; tuyệt đối không mua, bán, trao đổi, vận chuyển hom sắn từ các vùng bị bệnh về làm giống.

- Biện pháp luân canh: Không trồng sắn hoặc cây ký chủ của bọ phấn (cây thuốc lá, bông, cà chua, cà pháo, cà bát, bầu bí, ớt, …) ở những vùng đã bị bệnh khảm lá ít nhất một vụ.

- Phòng trừ môi giới truyền bệnh

+ Sử dụng bẫy dính vàng treo trên đồng ruộng diệt bọ phấn trắng.

+ Những vùng có nguy cơ bùng phát bệnh cần phun trừ bọ phấn bằng thuốc BVTV. Phun khi bọ phấn giai đoạn ấu trùng hiệu quả cao hơn.

b. Biện pháp trừ bệnh:

- Những ruộng bị bệnh khi cây sắn còn non: Tiến hành phun thuốc trừ bọ phấn, nhổ bỏ cây bị bệnh, thu gom và đốt tiêu hủy cây bệnh sau đó tiến hành trồng dặm lại ngay bằng giống sạch bệnh nếu kịp thời vụ.

- Những ruộng bị bệnh từ giai đoạn phát triển củ: Cần tiến hành phun thuốc trừ bọ phấn để hạn chế lây lan, tăng cường các biện pháp chăm sóc, bón thêm phân NPK kết hợp bổ sung các loại phân bón lá (có thể phun 2-3 lần) để giúp cây sinh trưởng phát triển thuận lợi. Sau khi thu hoạch phải tiêu hủy toàn bộ thân lá tránh để lại mầm bệnh cho vụ sau.

- Kết hợp phun thuốc trừ bọ phấn trên ruộng sắn bị nhiễm bệnh và những ruộng xung quanh để ngăn chặn bọ phấn di chuyển sang nơi khác truyền bệnh./.